Tағылымдамадан өту қағидасы

Қазақстан Республикасы

      Жоғарғы Соты Төрағасының

   2012 жылғы «02» қарашада

   № 326  өкімімен

                                   БЕКІТІЛГЕН

Аудандық, облыстық және оларға теңестірілген соттар судьяларының  жоғары тұрған соттарда тағылымдамадан өту

қағидасы

Аудандық, облыстық және оларға теңестірілген соттар судьяларының  жоғары тұрған соттарда тағылымдамадан өту қағидасы (бұдан әрі – Қағида) «Қазақстан Республикасының сот жүйесі мен судьяларының мәртебесі туралы» Қазақстан Республикасы Конституциялық заңының 20-бабы 1-тармағының 11) тармақшасына сәйкес әзірленді.

Қағида соттар қызметінің практикасы, сондай-ақ судьялардың біліктілігін арттыру мәселелеріне қатысты заңнаманың нормалары ескеріле отырып судьялардың кәсіптік біліктілік деңгейін арттыру мақсатында аудандық және оған теңестірілген соттар судьяларының облыстық және оған теңестірілген соттарда (бұдан әрі – аудандық соттар), облыстық және оған теңестірілген соттар (бұдан әрі – облыстық соттар) судьяларының (бұдан әрі – судьялар (тағылымдамадан өтушілер) Қазақстан Республикасының Жоғарғы Сотында тағылымдамадан өтуін тиімді ұйымдастыруға бағытталған.

1. Жалпы  ережелер

1. Судьялардың тағылымдамасын ұйымдастырудың басты міндеті сот төрелігін іске асырудың сапасын арттыру және Конституциямен және Қазақстан Республикасының заңдарымен сот билігіне жүктелген міндеттерді тиімді орындау мақсатында заңнаманы қолдану жөнінде қалыптасқан сот практикасын зерделеу жолымен олардың кәсіби деңгейін көтеру болып табылады.

Тағылымдама судья үшін нақты көмек болып табылады, олардың   тәжірибесін шыңдауға жәрдемдеседі әрі тәлімгерлікпен, менторлықпен, семинарлармен, конференциялармен, дөңгелек үстелдермен және т.б. қатар үздіксіз сот оқуының міндетті бағдарламаларының бірі болып табылады.

2. Аудандық және оған теңестірілген соттар төрағалары мен судьяларының тағылымдамасы облыстық соттарда ұйымдастырылады. 

Облыстық және оған теңестірілген соттар төрағалары мен судьяларының тағылымдамасы Жоғарғы Сотта ұйымдастырылады.

3. Аудандық соттар судьяларының тағылымдамасы тағылымдамандан өту кестесіне сәйкес жүргізіледі, ол оқу орталығында әзірленеді, алқа төрағаларымен келісіледі және оны облыстық соттың төрағасы бекітеді. 

Облыстық соттар судьяларының Жоғарғы Сотта тағылымдамадан өту кестесін облыстық соттар төрағаларының ұсыныстары негізінде Жоғарғы Соттың оқу бағдарламаларының үйлестірушілерімен және Жоғарғы Сот алқаларының төрағаларымен келісе отырып, Қазақстан Республикасы Жоғарғы Сотының жанындағы Соттардың қызметін қамтамасыз ету департаменті (Қазақстан Республикасы Жоғарғы Сотының аппараты)  (бұдан әрі – Департамент) бөлімінің тиісті құрылымдық бөлімшесі әзірлейді және Жоғарғы Сот Төрағасы бекітеді.

4. Кесте құқықтың неғұрлым ұқсас саласы бойынша маманданып жүрген бірнеше судья (тағылымдамадан өтушілер) тағылымдамадан бір мезгілде өтетіндей етіліп  әзірленеді.

5. Тағылымдамадан өту кестесі алдағы жарты жылдыққа жасалады және судьялардың (тағылымдамадан өтушілердің) жоғары тұрған сотқа уақытында келуін қамтамасыз ету мақсатында істерді қарау жөніндегі жүктемеге түзету енгізу үшін тиісті соттарға алдын ала жіберіледі.

6. Тағылымдаманың мерзімділігі судьяның өтіліне, жұмыс тәжірибесіне, оқытылу қажеттілігіне, сот төрелігін іске асыру сапасының көрсеткіштеріне, судьяның іс-әрекеті негізді деп танылған шағымдардың бар-жоғына байланысты және судьяның кәсіби әзірлік деңгейі айқындалатын басқа да мәліметтердің негізінде, бірақ үш жылда бір реттен кем болмайтындай етіп белгіленеді.

7. Тағылымдаманың ұзақтығы 30 күннен аспауға тиіс.

2. Тағылымдамадан өту шарттары мен тәртібі

8. Судья (тағылымдамадан өтуші) үкімдерінің, шешімдері мен қаулыларының күшін жойған немесе өзгерткен жоғары тұрған сот қаулыларының көшірмелері қоса тіркеле отырып, аудандық немесе облыстық сот судьясына (тағылымдамадан өтушіге) оның жұмыс көрсеткіштерінің салыстырма кестесі алдын ала дайындалады. Судьяның (тағылымдамадан өтушінің) мамандану бағыты және оқытуға, оның ішінде құқықтың өзге де салалары бойынша оқытуға сұранысы (мүмкін, өткен жылдың қорытындылары бойынша дербес сауалнама жүргізудің нәтижелері ескеріле отырып) көрсетілген осы мәліметтер талдау жасау және алқаға ұсыну үшін жоғары тұрған соттың оқу орталығына уақтылы жіберіледі (құжаттардың электрондық нұсқада жіберілуі мүмкін).

9. Тағылымдама бағдарламасын судьяның (тағылымдамадан өтушінің) сұранысын қамтамасыз ету мақсатында алынған барлық мәліметтерді ескере отырып сот алқалары әзірлейді және Жоғарғы Сот алқаларының төрағалары мен облыстық  соттардың төрағалары бекітеді.

 10. Тағылымдаманы Жоғарғы Соттың қадағалаушы сот алқасының төрағалары, облыстық соттардың алқа төрағалары ұйымдастырады, олар әдетте тиісті жұмыс тәжірибесі бар және судьяның (тағылымдамадан өтушінің) мамандану бағытымен неғұрлым сәйкес келетін тиісті жұмыс тәжірибесі бар жоғары білікті судьяларды тағылымдама жетекшілері ретінде іріктейді.

11. Тағылымдама жетекшісіне әрі кеткенде екі судья (тағылымдамадан өтуші) бір мезгілде бекітілуі мүмкін. Қажет болған жағдайда тағылымдама жетекшісі тиісті жұмыс тәжірибесі бар және сол бағыт бойынша маманданып жүрген судьялардың арасынан  алмастырылуы мүмкін.

12. Тағылымдамадан сапалы өту үшін жауапкершілік тағылымдама жетекшілері мен тағылымдаманың өткізілетін жері бойынша сот алқаларының төрағаларына жүктеледі.

3. Тағылымдамадан өту кезінде зерделеуге жататын мәселелердің үлгі тізбесі

13. Тағылымдамадан өту судьяның (тағылымдамадан өтушінің):

1) сот практикасын зерделеуін, оның ішінде өңір (облыс, қала, республика) бойынша мамандану бағытын, апелляциялық, кассациялық және қадағалау сатыларының жұмысын ескере отырып сот практикасын зерделеуіне;

2) сот төрелігін іске асыру кезінде туындайтын проблемалық мәселелерге бастамашы болуға және оларды жоғары тұрған соттың судьяларымен жеке қарым-қатынас кезінде талқылауына мүмкіндік береді.

14. Судьялардың (тағылымдамадан өтушілердің) тағылымдамасы жеке сипатта болады және:

1) өз бетімен жүргізілетін теориялық және практикалық дайындығын;

2) қажетті кәсіби дағдыларға машықтануын және бұл дағдыларды алқалардың отырыстарына қатысу, істерді зерделеу, судьялардың (тағылымдамадан өтушілердің) іс жүргізу құжаттарының жобаларын дайындауы, оларды тағылымдаманың жетекшілерімен бірге талқылауы арқылы жетілдіруін;

3) сот процестерін жүргізу және іс жүргізу құжаттарын дайындау бойынша практикалық дағдыларға машықтануын;

4) нормативтік құқықтық актілер мен сот практикасын өз бетімен зерделеуін;

5) судьялардың (тағылымдамадан өтушілердің) біліктілікті өз бетімен үздіксіз арттыруын көздеуге тиіс.

15. Жоғары тұрған соттарда тағылымдама мынадай:

1) судьяның (тағылымдамадан өтушінің) алқаның жұмысты ұйымдастыруымен және жұмыс жоспарымен танысу;

2) судьялардың (тағылымдамадан өтушінің):

- сот алқаларының жұмыс практикасын;

- алқалардың төмен тұрған соттардың сот актілерінің күшін жою, өзгерту немесе өзгеріссіз қалдыру туралы қаулыларын;

- соттың сот алқасының қарауына түскен нақты істерді;

- алқалардың жеке қаулыларын және прокурорлардың ұсынымдарын;

- сот алқаларының сот практикасын жинақтауы мен талдауын, алқаларды өткізуге қатысуын;

- Қазақстан Республикасы Жоғарғы Сотының заңнаманы қолдану мәселелері бойынша нормативтік қаулыларын дайындау тәртібін;

- Қазақстан Республикасының заңнамалық актілеріне өзгерістер мен толықтыруларды зерделеу;

- Судья этикасы жөніндегі комиссияның жұмыс практикасын;

 - Сот жюриінің жұмыс практикасын зерделеу.

3) судьяның (тағылымдамадан өтушінің) тағылымдама жетекшісінің нұсқауы  бойынша алқалардың апелляциялық шағымдарды қарау жөніндегі отырыстарына қатысу;

4) тағылымдаманың бағдарламасына орай мәлімделген сұранысқа сәйкес жекелеген істердің санаттары бойынша Жоғарғы Соттың судьяларында оқу курсынан өту;

5) судьяның (тағылымдамадан өтушінің) тағылымдамалар жетекшілерімен, жоғары тұрған соттардың басқа да судьяларымен бірге мақсаты әр судьяның (тағылымдамадан өтушінің) жеке зерделенген материалды игеру, қылмыстық, азаматтық және әкімшілік істерді қарау бойынша практикалық дағдыларды қалыптастыру болып табылатын заңнаманы және құқықты қолданудың проблемалық мәселелерін талқылау бағыттары бойынша жүргізіледі.

16. Судья (тағылымдамадан өтуші) тағылымдамадан өту кезеңінде тікелей функционалдық міндеттерін атқарудан босатылады және тағылымдама өтетін соттың ішкі тәртібіне бағынады.

4. Тағылымдама жетекшісінің және судьяның (тағылымдамадан өтушінің) құқықтары мен міндеттері

17. Тағылымдама жетекшісі:

1) судьяға (тағылымдамадан өтушіге) кәсіби білім деңгейін арттыру және практикалық дағдыларға машықтану жөнінде көмек көрсетеді;

2) сот төрелігін іске асыру кезінде қиындық келтіретін мәселелерді анықтайды және оларды шешу үшін консультациялық теориялық көмек көрсетеді;

3) оқу бағдарламаларының үйлестірушісімен қатар сот алқалары әзірлеген бағдарламалардың орындалуын және оны бағдарламаның  өту барысын анықтау және уақтылы түзетулер енгізу мақсатында судьямен (тағылымдамадан өтушімен) бірлесіп күн сайын қорытынды шығарып отыру арқылы қамтамасыз етеді;

4) заңнаманы қолдану жөніндегі қосымша мәселелерді қолдану соттардың практикасын зерделеу қажеттігі анықталған жағдайда, сондай-ақ судьяның (тағылымдамадан өтушінің) тілектерін ескере және бағдарламаларының үйлестірушілерімен келісе отырып тағылымдама өтіп жатқан соттағы алқаның төрағасына бағдарламаға түзетулер енгізу жөнінде ұсыныс енгізеді;

5) тағылымдаманың қорытындылары бойынша судьяның (тағылымдамадан өтушінің) тағылымдамадан өтуі туралы жазбаша пікір әзірлейді.

18. Судья (тағылымдамадан өтуші):

1) еңбек тәртібін сақтауға және тағылымдаманың бағдарламасын орындауға міндетті;

2) тағылымдама күнделігін жүргізіп, оған:

- тағылымдаманың уақыты мен орны;

- орындалған жұмыс;

- судья (тағылымдамадан өтуші) қатысқан шаралар;

- оның өзі анықтай алмаған және шешілмей қалған құқық нормаларын қолдану мәселелері;

- күнделікке қоса тіркелген іс жүргізу құжаттары;

- заңнамадағы өзгерістер, сондай-ақ Жоғарғы Соттың нормативтік қаулылары, сот практикасын жинақтаулар туралы алынған ақпарат;

- басқа да мәліметтер туралы деректерді енгізе алады.

19. Тағылымдама күнделігі тағылымдама материалдарына қоса тіркелмейді. Күнделікте баяндалған мәліметтерді судья (тағылымдамадан өтуші) өз жұмысында пайдалануы мүмкін.

20. Тағылымдама мерзімі аяқталғаннан кейін судья (тағылымдамадан өтуші) тағылымдамадан өткені туралы жазбаша есеп әзірлейді, онда оның жеке жоспарды орындауы, жекелеген ескертпелер мен ұсыныстар жасалған іс жүргізу құжаттарының жобалары қоса беріле отырып көрсетілуге тиіс.

5. Тағылымдаманың қорытындыларын шығару

21. Тағылымдаманың қорытындыларын шығару қорытынды сауалнама жасау жолымен жүргізіледі, оның мақсаты тағлымдамадан өту деңгейі мен сапасын анықтау (заңтанудың теориялық және практикалық мәселелерін қоспағанда, оқыту жөнінде алдын ала мәлімделген сұраныс ескеріле отырып білім алу және машықтану) болып табылады.

Қорытынды сауалнама тағылымдаманың мақсатына қол жетті ме, тағылымдамадан өтуші тағылымдама барысында білімін жетілдіре алды ма, тағылымдаманы  ұйымдастыру  жөнінде  ескертпелер   мен ұсыныстар бар  ма

(мысалы, тағылымдама жетекшісінің рөлі мен қатысуы, тағылымдаманың мазмұны және оның ұзақтығы және т.б.) деген мәселелерді қамтиды.

Сауалнама толтырылғаннан кейін оқу бағдарламаларын үйлестірушіге тағылымдама бағдарламаларын жетілдіру жөніндегі жұмыста пайдалану үшін беріледі.

22. Тағылымдамадан өту қорытындылары соттың тиісті алқасында не оның жедел кеңесінде талқыланады, судьяның (тағылымдамадан өтушінің) жазбаша есебін тиісті сот алқасының төрағасы бекітеді.

23. Судьяның тағылымдамадан өткені туралы есебінің және тағылымдама жетекшісі пікірінің көшірмесі судьяның жеке ісіне тігіп қою үшін облыстық және аудандық соттардың кеңселеріне және судья (тағылымдамадан өтуші) жұмыс істейтін соттың төрағасына мәлімет ретінде жіберіледі.

24. Тағылымдамадан өту нәтижелері судья (тағылымдамадан өтуші) жұмыс істейтін соттың жедел кеңесінде, оның ішінде тағылымдама  өткен сотқа бұл туралы міндетті түрде хабарлана, тағылымдама барысында алынған білім бойынша сабақтар өткізіле отырып талқылануға тиіс.

6. Облыстық және оған теңестірілген соттарда тағылымдаманы ұйымдастыру жөніндегі оқу орталықтарының жұмысына қойылатын талаптар

25. Оқу орталықтарының осы сотта жүргізілетін әрбір тағылымдама туралы материалдары болуға тиіс.

Оларда мынадай ақпараттар:

1) тағылымдама бағдарламасы;

2) судьялардың сауалнамалары;

3) қажетті іс жүргізу құжаттары қоса тіркелген есептердің көшірмелері;

4) тағылымдама жетекшісі пікірінің көшірмесі;

5) тағылымдама бойынша құжаттардың Кеңсеге жіберілгені туралы хаттар болуға тиіс.

26. Тағылымдамалар нәтижелері бойынша оларды талдау жүргізіледі, қажет болған жағдайда талдауды оқу жоспарларына өзгерістер мен толықтырулар енгізу үшін  пайдалануға болады.

7. Қорытынды ережелер

27. Тағылымдама негізгі жұмыс орнынан қол үзе отырып өткізіледі. Іссапар шығыстарына, тағылымдамадан өту кезінде еңбекке ақы төлеуге байланысты мәселелер еңбек заңнамасымен реттеледі.

28. Дәлелді себептер болған жағдайда (ауыру, отбасылық және өзге де мән-жайлар) тиісті сот алқасы төрағасының шешімімен судьяның (тағылымдамадан өтушінің) тағылымдамадан өту мерзімі тағылымдама өтетін орын бойынша оның болмаған уақытына ұзартылуы мүмкін.

29. Еңбек тәртібін бұзған, дәлелді себептерсіз тағылымдаманың өтпей қалуына жол берген судья (тағылымдамадан өтуші) заңнамада белгіленген тәртіппен тәртіптік жауапкершілікке тартылуы мүмкін.

_______________________